عناصر بصری در هنرهای تجسمی

عناصر بصری – خط

خط، پایه و اساس همه نقاشی ها است. خط، اولین و متنوع ترین عنصر بصری در هنر است.
خط در یک اثر هنری می تواند به روش های مختلفی مورد استفاده قرار گیرد.
مثلا برای نشان دادن شکل، الگو، فرم، ساختار، رشد، عمق، فاصله، ریتم، حرکت و طیف وسیعی از احساسات.

• معنا های روانشناختی انواع خطوط عبارتند از:
• خطوط منحنی نشان دهنده راحتی و سهولت هستند
• خطوط افقی نشان دهنده فاصله و آرامش هستند
• خطوط عمودی نشان دهنده ارتفاع و قدرت هستند
• خطوط ناهموار نشان دهنده آشفتگی و اضطراب هستند

روش رسم خط، می تواند صفات مختلفی را بیان کند:

• خطوط آزاد، انرژی و خلق و خوی شخصی هنرمند را بیان می کنند
• خطوط مکانیکی می توانند یک کنترل و نظارت سفت و سخت را بیان کنند
• خطوط پیوسته می توانند چشم را در جهات خاص هدایت نمایند
• خطوط شکسته می توانند بی دوام بودن یا غیر واقعی بودن را بیان کنند
• خطوط ضخیم می توانند قدرت را بیان کنند
• خطوط نازک و باریک می توانند ظرافت را بیان کنند

عناصر بصری – شکل

شکل می تواند به صورت طبیعی یا مصنوعی، منظم یا غیر منظم، مسطح (دو بعدی)
یا حجمی (سه بعدی)، تجسمی یا انتزاعی، هندسی یا ارگانیک، شفاف یا مات، مثبت یا منفی، تزئینی یا نمادین، رنگی، طرح دار یا دارای بافت باشد.
پرسپکتیو شکل ها: زاویه ها و منحنی های شکل ها بسته به نقطه دید ما تغییر می کنند.
تکنیکی که ما برای توصیف این تغییر استفاده می کنیم، طراحی پرسپکتیو (طراحی نقطه دید) است.
رفتار شکل ها: از اشکال می توان برای کنترل احساسات در خلق آثار هنری استفاده کرد:

• مربع و مستطیل می توانند قدرت و ثبات را نشان دهند
• دایره و بیضی می توانند حرکت مداوم و پیوسته را نشان دهند
• مثلث می تواند چشم را در حرکت به سمت بالا هدایت کند
• مثلث معکوس می تواند احساس عدم تعادل و تنش ایجاد کند

عناصر بصری – تون یا رنگ مایه

تون، میزان نور و تاریکی یک رنگ است
با تغییر مقدار تن آثار هنری می توان ویژگی بیان شده توسط اثر را نیز تغییر داد.

تون را می توان برای اهداف ذیل استفاده کرد:

• برای ایجاد کنتراستی از نور و تاریکی
• برای ایجاد یک وهم یا خیال از فرم
• برای ایجاد یک فضای چشمگیر یا آرام
• برای ایجاد عمق و فاصله
• برای ایجاد یک ریتم یا الگو (طرح) در یک اثر هنری

عناصر بصری – رنگ

رنگ، عنصر بصری است که قوی ترین تاثیر را بر احساسات ما دارد.
ما از رنگ برای ایجاد حالت یا فضای یک اثر هنری استفاده می کنیم.
برای کسب اصلاعات بیشتر در رابطه با رنگ پیشنهاد میکنیم مطلب تاریخچه رنگ در نقاشی را نیز مطالعه بفرمایید.
روش های مختلفی برای استفاده از رنگ وجود دارد که عبارتند از:

• رنگ به عنوان نور یا روشنایی
• رنگ به عنوان تن
• رنگ به عنوان الگو یا طرح
• رنگ به عنوان شکل
• رنگ به عنوان نماد
• رنگ به عنوان حرکت
• رنگ به عنوان هارمونی
• رنگ به عنوان کنتراست
• رنگ به عنوان حالت

عناصر بصری – الگو یا طرح (نقش)

الگو یا طرح با تکرار یا تقلید کردن عناصر یک اثر هنری برای برقراری تعادل، هارمونی، کنتراست، ریتم یا حرکت ساخته می شود.
دو الگوی اصلی در هنر وجود دارد:

1. الگوی طبیعی : الگو در هنر اغلب بر اساس الهامی است که ما از مشاهده الگوهای طبیعی که در طبیعت اتفاق می افتد، می گیریم.
   ما می توانیم این الگوهای طبیعی را در یک برگ و شاخه های یک درخت،
   ساختار یک شیشه، شکل مارپیچی صدف و پوسته میوه ها، تقارن یک دانه برف، استتار در جنگل و حیوانات، ماهی ها و حشرات ببینیم.
2. الگوی مصنوعی (ساخته دست بشر) : الگو در هنر برای اهداف ساختاری و تزئینی استفاده می شود.
   به عنوان مثال، یک هنرمند می تواند ساختار اصلی یک اثر هنری را با ایجاد یک الگوی ترکیبی از خطوط و اشکال تدوین کند.
   در این ترکیب او ممکن است عناصر بصری را برای ایجاد یک الگوی تزئینی تر
   و دارای رنگ، تن و بافت بیشتر در اثر هنری، توسعه دهد و بیشتر از آنها استفاده نماید.

هر دو الگوی طبیعی و مصنوعی می توانند به صورت منظم یا نامنظم، ارگانیک یا هندسی، ساختاری یا تزئینی، مثبت یا منفی و تکراری یا تصادفی باشند.

عناصر بصری – بافت

بافت، کیفیت سطح یک اثر هنری است یعنی زبری یا صیقلی بودن موادی که شیء از آن ساخته شده است.
ما بافت را با دو روش تجربه می کنیم:

1. اپتیکی یا بصری (از طریق دیدن و حس بینایی) :
   یک هنرمند می تواند از تکنیک های ماهرانه نقاشی اش برای ایجاد حالت بافت استفاده کند.
   به عنوان مثال، در آثار هنری هلندی still life (یک اثر هنری است که بیشتر اجسام
   بی جانی که عموما جالب است را به تصویر می کشد) که در بالا آمده است،
   می توان ظاهر واقعی حشرات نقاشی شده و قطره های شبنم بر روی سطح نرم گلبرگ های گل را مشاهده کرد.
2. فیزیکی (از طریق لمس کردن) :
   یک هنرمند ممکن است با قلموهای اکسپرسیو (بیانگر) که ایجاد کننده
   بافت هستند و انرژی جسمی و احساسی هنرمند و موضوع او را به تصویر می کشد، کار کند.
   همچنین ممکن است از بافت طبیعی خود مواد برای نشان دادن ویژگی های
   منحصر به فرد مانند شاخه چوب، دانه های شن و ماسه، زنگار، پارچه و لکه رنگ استفاده کرد.
   بافت کوتاه مدت یا بی دوام: این نوع سوم از بافت هایی است که فرم آنها زود تغییر می کند مانند ابر، دود، شعله آتش، حباب و مایعات

عناصر بصری – فرم

فرم، حجمی فیزیکی از یک شکل و فضایی است که آن را اشغال می کند.
فرم می تواند تجسمی یا انتزاعی باشد.
فرم به طور کلی به مجسمه سازی، معماری و طراحی سه بعدی اشاره دارد،
اما همچنین ممکن است با ایجاد یک منظره ۳ بعدی در سطح ۲ بعدی نیز مرتبط باشد
(خطای دیدی که در آن شکل، ۳ بعدی به نظر می رسد اما در واقع ۲ بعدی است).
فرم سه بعدی می تواند مدل سازی شده (فرم اضافه شده)، حک شده (فرم کوچک شده) و ساخته شده (فرم ساخته شده) باشد.

برای ساخت فرم می توان از مواد مجسمه سازی مانند رس، موم، گچ، چوب، سنگ، بتن،
فلز قالب بندی شده، پلاستیک، رزین یا صمغ، شیشه و یا ترکیبی از اینها استفاده کرد.
ما در تصویرگران پویا اندیش در کلاس های مجسمه سازی عموما از گل رس استفاده می کنیم .
همچنین ممکن است فرم، متحرک باشد که در این حالت می توان از نور و حرکت تولید شده توسط ابزارهای طبیعی، مکانیکی و الکترونیکی استفاده کرد.
اخیرا فرایند CAD چاپ سه بعدی به لیست فرایندهای مجسمه سازی اضافه شده است.
فرم دو بعدی، با دستکاری ماهرانه عناصر بصری، می توان توهمی ۳ بعدی را در
سطوح ۲ بعدی ایجاد کرد (همان خطای دیدی که در آن شکل، ۳ بعدی به نظر می رسد اما در واقع ۲ بعدی است).
نقاشی پرسپکتیو، برنامه های گرافیکی ۳ بعدی کامپیوتری و هولوگرام ها، نمونه هایی از فرم دو بعدی هستند.