مجسمه سازی اقیانوسیه
هنر اقیانوسیه در واقع به آندسته از هنرها و صنایع دستی اطلاق میشود که توسط اقوام
بومی منطقه ای بسیار وسیع 6000 مایل از شمال به جنوب و حدود 14500 از شرق به غرب اقیانوس آرام تولید میشوند .
این منطقه از قاره استرالیا و دومین عظیم ترین جزیره جهان ( گینه نو) تعداد
بسیار زیادی از جزایر بزرگ نظیر نیوزیلند و شماری از جزایر کوچک واقع در اقیانوس آرام که مابین گینه نو آمریکا جنوبی قرارگرفته اند میگذرد .
تعجبی نیست که آثار هنری تولید شده توسط بومیان این مناطق از تنوع وسیعی
برخوردارند که این امر هم به جهت تنوع د رنوع قبایل و جغرافیای آنان میباشد.
خالقان این آثار اقوامی هستند که از بازماندگان مهاجرین از غرب می باشند این مهاجرین برخی مغولی و برخی سیاه پوست هستند .
جامعه شناسان و انسان شناسان به طور کلی 3 نوع منطقه مجزا در اقیانوسیه را تعیین کردند .
- ملانزی Melanesia
- پولی نزی Polynesia
- میکرونزی Micronesia
این 3 دسته آثار خود را اصالتا بر طبق فرهنگ و هنر جنوب شرقی اسیا خلق میکردند .
متفاوت از هنر غربی
همانند هنر بومی آفریقا ( مجسمه های افریقایی) صنایع دستی اقیانوسیه هم به معنای
آثار هنری که در غرب شناخته میشوند نبوده است.
نقاشی آثار مجسمه و حکاکی چوب در اقیانوسیه از جمله اجزای همیشگی و جدانشدنی
از مذهب و آیین های زندگی هرروزه ایشان محسوب شده اند ؛ به این صورت که نقوش
سنتی و آیینی ابزار و وسایل چینی پیش پا افتاده نظیر قایق ، سفال ، چهار پایه ها و وسایل منزل حکاکی یا نقاشی می شدند .
این نقوش معمولا به گونه ای خاص انتزاعی و یا اغراق آمیز مطرح می شدند و بیشتر
در جهت بازنمایی قدرت های فرا طبیعی و یا محافل محلی و جشن ها بکار رفته اند.
علاوه براین انواع دیگری از هنر بدن Body Art مانند نقاشی روی بدن body painting
و نقاشی روی صورت face painting رانیز شاهد هستیم .
شواهد باستان شناسی نیز دردست است که انسانها در قدمتی نزدیک عصر پارنیه سنگی در منطقه اقیانوسیه می زیستند.
این مطلب بر اساس هنرهای سنگی کشف شده است .
علاوه بر این در جزیره ایستر مجسمه هایی پیدا شده که ازابزاری که ماندگاری زیادی
نداشتند نظیر ریشه های گیاهان ، پر، استخوان، پوست درخت و…. درست می شدند .
تعدادی از این آثار پس از ساخته شدن به عنوان گنجینه و یا یادگاری نگهداری می شدند.
جزایر بی شماری در اقیانوس آرام شامل تمدنهای بسیار قدیمی هستند که در آنها می توان رد پاهای از هنر بدوی primitivism را یافت .
هنرمندان و خلاقان آثار در این مناطق تبحر خاص در تجسم اشکال غیر معمول داشتند
بیشتر تمایل به ساخت مجسمه و گاها طراحی داشتند .
بومیان اقیانوسیه پیکرهای ذهنی شان را روی ماسکها یا دیگر اشیاء توسط ابزاری مشابه
مغار حکاکی کردند اهالی ملانزی معمولا آثار خود را رنگ آمیزی نیز می کردند.
یکپارچگی در هنر اقیانوسیه
صرفا این نیست که خلاقیت هنرمند را به عرصه نمایش در آورد بلکه بیشتر بر اساس
نمایش دادن حس گروهی اشکال و فرمها بوجود آمده است بدین معنا که به طور مثال
اهالی اقیانوسیه و هنرمندان همواره دچار اضطراب از دنیای پس از مرگ بوده اند.
بر اساس فلسفه مردمان ملانزی ( همانند استرالیا ) براین باور گروهی بودند که دنیا
جایی است که مرده زندگی و نیروی طبیعی و فرا طبیعی در کنار هم و در تقابل با همدیگر وجود دارند .
در نتیجه ایشان شروع به ساخت ابزاری کردند که ازخود در برابر این نگرانی دفاع کرده و
وسایلی با اشکال مرده ها در کنار حیواناتی مثل تمساح مارمولک و مرغ دریایی و … برای در امان ماندن ازنیروهای شیطانی درست میکردند .
آنها این اشکال و وسایل و ابزار را به عنوان تزیینات منزل ، ماسک برای رقاصه ها و ابزار مورد استفاده روزمره درست کردند .
هنر بدوی primitive art برای درک شدن باید به گونه ای در جامعه مبتلور شود که قابل
استفاده افراد آن جامعه باشد بدین معنا که نه تنها جنبه کاربردی بلکه جنبه آئینی نیز برای آن جامعه باشد.
ساده تر بگوییم ، هنر زبانی است که به واسطه آن هنرمند جامعه را مخاطب خود قرار
می دهد به شرطی که طوری اجرا شده باشد که توسط آن جامعه درک و قبول شده باشد
در این صورت می توان گفت که این هنر به نوعی سبک Style مبدل شد .
شکل ” سر ” در هنر اقیانوسیه
در مجسمه سازی پولی نزی ویژگی خاصی وجود دارد : سر در پیکره ها به گونه اغراق آمیز بزرگ ساخته می شد .
این شاخصه که در اکثر اثار هنری بدوی دیده شده به دلیل تاکید به شخصیت مورد
احترام آن شخص بکار می رفته است از طرف دیگر در این هنر بدن و بالا تنه اعضایی
بودند که وظیفه حفظ ” سر ” مجسمه را عهده دار بودند .
شاید اینطور بتوان گفت که سبک خاص این هنر به صورت کلی بر اساس رفتارهای سر و صورت مجسمه تقسیم بندی می شد .
هنر ملانزی
از میان مناطق اقیانوسیه هنر ملانزی از لحاظ زیبایی شناسانه دارای مرتبه بالاتری هست
ملانزی که شامل گینه نو و جزایر کوچک از شمال به شرق می باشد ؛ شاهد آثار بسیار
زیبایی از چاپ دستی هنرهای دیواری خاص خود بوده است .
از آنجاییکه این منطقه در مجاورت اندونزی است و اندونزی نیز شهرت خود را همواره
مدیون آثار پر نقش و نگار و فانتزی بوده است ، آثار حکاکی روی چوب و رنگ آمیزی شده را به صورت مشابه هنر اندونزی در این منطقه می بینیم .
همچنین پیکره اجداد سر انسان ( بافته شده و یا حکاکی شده روی ماسکها و رنگ شده )
نیز از جمله سوژه های کار شده در این منطقه می باشند .
ایرلند نو
خالی از لطف نیست که گفته شود شاید برای دوست دار هنر غرب دیدن این تصاویر ،
گاها خاصیتی رعب آور دارد و سمبولیسم این آثار از جنبه بصری می تواند ایجاد ترس در بیننده داشته باشد.
علاوه بر گینه نو ، مجسمه سازیدر ایرلند نو نیز توجهات زیادی را در غرب جلب کرد.
در نواحی گینه جزایر اطراف آن ، به واسطه اینکه پیچیدگی های خاص را در نوع
مردمان به واسطه اختلاط در قبایل و اصلیت اقوام این مناطق شاهد هستیم ؛
مکاتب مجسمه سازی نیز متنوع هستند و از لحاظ انسان شناسی با ارزش هستند .
در دیگر نقاط ملانزی شاهد مجسمه های هستیم که به شکل سر انسان هستند و از چوب رنگ شده سیاه و یا چوب آبنوس بوده اند.
هنرمند در این آثار توجه بسیار زیادی به فرم های صورت داشته که فرم آن بیشتر خاصیت تزئینی داشته باشند تا حالت گرایانه و اکسپرسیو .
در منطقه ای دیگر از ملانزی ، هنرمندان فنجان های چوبی می ساختند که منقش به نقوش ساده دنیای پرندگان بودند .
در این مناطق تمایل خالقان آثار هنری به استفاده از رنگهای خنثی و یا تنها یک رنگ خاص بوده است .
به طور مثال برخی از پیکره ها که شکلی بسیار ساده دارند با نقوشی سیاه و سفید و قرمز تزئین شده ند .
در منطقه دیگری از ملانزی آثاری به صورت پیکره های مسطح حکاکی شده با خطوط سفید دیده می شوند.
گاها متسک هایی به رنگ های ( تنها ) سیاه و سفید با چشم ها و دهان بسیار بزرگ دیده میشوند.
این ماسکها معمولا برای الهام “ترس ” به وجود می آمدند.
در نقاط دیگر شاهد ماسکهای هستیم که به هیچ وجه دارای اهمیت فرازمینی نیستند
اینها در واقع مترسک هایی هستند که از بامبو و استخوان ساخته شدند .
سبک آثار هنری میکرونزی
منطقه بینابین ملانزی و پولنزی و جمعیتی که در هم از دو فرهنگ دارد را ” میکرونزی” تشکیل میدهد .
که از لحاظ هنری بسیار فقیر است .
مجسمه های چوبی متاثر از مفاهیم ملانزی ، پیکره های زنانه کوچک چهره های بدون
حکاکی و به صورت مثلث های مسطح ساده بازوهای بسیار ساده و به حالت دو میله
و ابروهایی که به صورت ضربدری بینی را قطع کرده اند از جمله آثار این قسمت به شمار آمده اند .
در مناطق سه گانه البته نوعی سفالگری متداول بود که بیشتر در جنوب اقیانوس آارم شواهدی از وجود ان دیده شده است .
پولی نزی و نوع هنر آن
هنر این منطقه در مقایسه از شور و هیجان و جنبش اندکی برخوردار بودده و بیشتر جنبه تزئینی و دکوراتیو داشته است .
این اقوام علاقه خاصی به ایجاد نقش و نگار برروی سطوح و مواد مختلفی نظیر چوب و سنگ داشتند.
همچنین استفاده از پر نیز در آثار هنریشان و تمایل به ایجاد نقاشی بر بدن نیز شایان ذکر می باشد .
برای پرداختن به هنر این مطقه ابتدا باید مثلث پولی نزی را شفاف سازی کرد.
از این مثلث که شامل 3 جزیره مشوند ، قبایل خود را با قایق به جزایر دریاهای جنوب
رساندند و سبک هنری ای را پدید آوردند که ارتباط زیادی با هر کدام از همین قبایل داشت .
از جمله آثار ایشان می توان به لیست زیر اشاره کرد :
- ساخت حکاکی بر سنگ برای محوطه های مذهبی مانند میز دعا
- پرهیز از ساخت احجام سنگی عظیم الجثه
- مجسمه های چوبی بسیار کوچک به شکل اجسام ائینی و مذهبی ( مثلا خدایان)
- مجسمه های کوچک 15-20 سانتی متری پوشیده شده با رشته های پوست بیرونی نارگیل
- استفاده از پرپرندگان استوایی (خصوصا در جهت توصیف الهه جنگ )
- استفاده بسیار زیاد از مضامین مذهبی روزمره تا جائیکه مضمون هنری رنگ ببازد .